در مورد ویدئوهای مربوط به جناب پیکاسکو در یوتیوب که به بررسی رخدادهای نجومی با تاریخ اسلام می‌پردازند مشخصاً چندین و چند اشتباه محاسباتی وجود دارد. که به راحتی قابل اثبات است.
در اولین دقایق اولین ویدئو (اسرار اسطوره واقعه عاشورا و کربلا – قسمت ۱ – ترتیب برجهای فلکی و راز آسترولوژی حسین)، او ادعا می‌کند که تاریخ دقیق روز عاشورا روز 7 ماه دوازدهم (دسامبر) سال 680 میلادی است. اساساً کل فرضیات و استدال‌هایش (که بعدها منجر به اختراع! عرش‌های چندگانه، تقسیم‌بندی زمین بر اساس زودیاک و…) روی همین تاریخ فرضی پایه‌ریزی شده که آنهم به ساده‌ترین روش‌ها قابل رد است. از چه طریق؟ از طریق خورشیدگرفتگی!
در واقع کل بنیان حرف‌های او بر این مبناست که تاریخ دقیق روز عاشورا را طبق محاسبات نامعلوم خود 7 دسامبر استخراج کرده است و در این روز است که خورشید در صورت فلکی کماندار طلوع می‌کند و صورت فلکی دوپیکر غروب می‌کند و چنین و چنان می‌شود…
بنابراین سوالی که به وجود می‌آید این است که از چه طریقی می‌توان مطمئن شد که عدد تاریخ ماه قمری سال 61 بر کدام روز ماه میلادی همنشینی دارد؟
یک راه ساده برای کشف درستی این موضوع وجود دارد. آنهم استفاده از همان نرم افزار ستاره‌شناسی استرالیوم است. (البته از نرم‌افزار Starry Night هم می‌توان استفاده کرد.)
جالب است بدانید که نرم افزار ستاره‌شناسی استرالیوم در داخل خود از هسته‌ی تقویمی بسیار دقیقی استفاده می‌کند که از تقویم‌های جولیانی، مصری، فرانسوی، اسلامی، هندی، تقویم دراز مدت مایا، گریگوری، ارمنی، ایرانی، آزتک، رومانی، تبتی و… پشتیبانی می‌کند. احتمالا او (پیکاسکو) در زمان ساخت ویدئوهایش (و شاید تا همین حالا) از وجود چنین تقویمی خبردار نبوده است.
پس فقط و فقط با استفاده از همین نرم افزار می‌شود تاریخ دقیق اسلامی (قمری) یا آزتک یا ایرانی یک روز خاص را محاسبه کرد.
اما از کجا می‌توان مطمئن شد که بالفرض 27 ذی‌الحجه سال فلان هجری همانی‌ست که این برنامه ادعا می‌کند؟ یعنی به غیر از خودِ تقویم برنامه نشانه‌ی دیگری نیز برای راستی‌آزمایی وجود دارد؟
بله. از طریق تطابق اعداد تاریخی رخدادهای نجومی ذکرشده در کتاب‌های مربوط به سیره پیمبر با این نرم‌افزار می‌توان راستی‌آزمایی کرد. مثلا اگر در سیره جایی نوشته شده باشد که در فلان روز، ضمن رخدادن فلان اتفاق سیاسی، خورشیدگرفتگی یا ماه‌گرفتگی هم انجام شده می‌توان با قرار دادن آن تاریخ در نرم‌افزار مشاهده کرد که چقدر کتاب و نرم‌افزار با یکدیگر مطابقت دارند.
1. خورشید گرفتگی سال 10 هجری قمری
مشخص‌ترین و مهم‌ترین این دست رخ‌دادها در روز وفات یا خاکسپاری ابراهیم پسر پیمبر (از کنیزی به نام ماریه) اتفاق افتاده است.
حالا فقط کافی‌ست اطلاعات ذکر شده را در نرم افزار Stellarium وارد کنیم و ببینیم در چنین روزی در شهر مدینه خورشیدگرفتگی اتفاق افتاده است یا خیر.
همانطور که در عکس بالا نیز مشخص است حوالی ساعت 8 صبح 27-1-632 میلادی در مدینه خورشید گرفتگی اتفاق افتاده است. از طریق جدول سمت راست/پایین (در عکس بالا) که خلاصه‌ای از تقویم مفصل این برنامه است مشخص می‌شود که این خورشیدگرفتگی در روز دوشنبه 28 شوال سال 10 هجری قمری و 9 بهمن سال 10 هجری شمسی اتفاق افتاده. بنابراین هم اطلاعات درج شده در ویکی‌پدیا صحیح است، هم موقعیت قرار گیری خورشید و ماه در آن روز و هم تقویم قمری (و شمسی) گوشه‌ی عکس.
2. خورشید گرفتگی سال 203 هجری قمری
مطابق آنچه در کتاب تاریخ طبری / جلد 13 / ص 5681 (که مربوط به وقایع سال 203 هجری قمری در بغداد است) آورده شده، در روز یکشنبه 2 روز مانده از ذی‌الحجه خورشیدگرفتگی رخ داده است. درواقع طبری در کتابش هم به چندشنبه بودن آن روز اشاره کرده و هم تاریخ دقیق ماه قمری، هم به مقدار گرفت و هم زمان گرفت (همچنان ببود تا نزدیک نیمروز که روشن شد). بنابراین طبری اطلاعات کاملی ارائه کرده که می‌توان از آن برای راستی‌آزمایی تقویم برنامه استرالیوم استفاده کرد.
کافی‌ست با کمی پس و پیش کردن تاریخ میلادی به تاریخ قمری ذکر شده در کتاب برسیم. بعد از اینکار مشخص می‌شود که دقیقا مطابق اطلاعات کتاب تاریخ طبری خورشیدگرفتگی در ۲۸ ذی الحجه 203 هجری قمری اتفاق می‌افتد. طبق اطلاعات تقویم داخلی نرم‌افزار (در گوشه سمت راست/.پایین عکس) مشخص می‌شود که آن روز معادل 26-8-819 میلادی و یکشنبه 9 تیر سال 198 هجری شمسی است. خورشید گرفتگی طبق ادعای طبری از بغداد قابل مشاهده بوده، در حوالی ساعت 10 صبح به اوج رسیده و با رسیدن به نیمروز خورشید کاملا از گرفت در می‌آید.
کسوف به روایت بالا در بغداد و مکه قابل مشاهده بوده است.
3. خورشید گرفتگی و ماه گرفتگی سال 269 هجری قمری
این از جالب‌ترین‌هاست. چون هم خورشید و هم ماه در 1 ماه یعنی ماه محرم دچار گرفت شده‌اند. مطابق آنچه در کتاب تاریخ طبری / جلد 15 / ص 6561 ( که مربوط به وقایع سال 269 هجری در بغداد است) آورده شده، ماه گرفتگی در شب چهاردم ماه محرم اتفاق افتاده است.
با پس و پیش کردن تاریخ میلادی در برنامه مشخص می‌شود که ماه گرفتگی در آسمان بغداد در 14 محرم 269 هجری قمری معادل 3-8-882 میلادی و جمعه 16 مرداد 261 هجری شمسی اتفاق افتاده است که با اطلاعات تاریخ طبری مطابقت دارد. در مورد ساعت وقوع (همچنان گرفته بود که نهان شد) نیز مطابقت دارد. طبق اطلاعات نرم افزار در حوالی ساعت 3:30 دقیقه صبح (بغداد) گرفت ماه آغاز شده و ماه با گرفت کامل غروب می‌کند. (مطابق با آسمان بغداد و مدینه). خط سبز رنگ در عکس زیر مربوط به افق محلی است.
در مورد بعدی، در همین پاراگراف از کتاب اشاره می‌شود که به روز جمعه 2 روز مانده از محرم به وقت غروب خورشید گرفتگی آغاز شده و با همان وضعیت گرفتگی غروب کرده است. اینجا علاوه بر تاریخ قمری که در کتاب نوشته شده، چندشنبه بودن و حتا حدود ساعت خورشیدگرفتگی هم آورده شده است.
پس از تعیین زمان میلادی در برنامه مشخص می‌شود که خورشیدگرفتگی در بغداد در روز جمعه ۲۸ محرم ۲۶۹ هجری قمری از حوالی ساعت 6 عصر آغاز شده شده و در حین خورشیدگرفتگی غروب اتفاق می‌افتد. بنابراین روزِ گرفت، تاریخ آن، شدت آن و ساعت آن طبق اطلاعات تاریخ طبری با اطلاعات نرم افزار مطابقت کامل دارد. این خورشیدگرفتگی در 30 مرداد 261 هجری شمسی معادل 17-8-882 میلادی در بغداد قابل مشاهده بوده است.
4. خورشیدگرفتگی سال 327 هجری قمری
در کتاب مُروج الذهب / جلد اول / ص 398 تاریخ یک خورشید گرفتکی آورده شده است که مربوط به شوال 327 هجری قمری در کش و قوس جنگ بین مسلمانان و سپاه جلیقیه است. جلیقیه یا به اسپانیایی گالیسیا (Galicia) یکی از بخش‌های خودمختار اسپانیا است (در ویکی‌پدیا بخوانید).
اینجا کمی کار سخت‌تر است چرا که مسعودی در مروج الذهب روزِ دقیق خورشیدگرفتگی را ذکر نکرده و فقط به ذکر ماه شوال اکتفا کرده است. با اینحال با پس و پیش کردن تاریخ میلادی نرم افزار و مشاهده آسمان گالیسیا مشخص می‌شود که خورشید گرفتگی در 19-7-939 میلادی معادل روز جمعه 28 رمضان 327 هجری قمری و معادل 2 مرداد 318 هجری شمسی اتفاق می‌افتد. (3 روز با ماه بعدی: شوال فاصله دارد)
اشتباه است! از آنجا که مسعودی (نویسنده کتاب) تاریخ دقیق کسوف را درج نکرده و به طور کلی شوال ذکر کرده و شوال ماه بعد از رمضان است بنابراین اختلاف دو یا سه روزه قابل چشمپوشی است. در نتیجه گرچه محل وقوع گرفت درست است اما تاریخ ذکر شده در کتاب با آنچه نرم‌افزار نشان می‌دهد 3 روز اختلاف دارد.
5. خورشید گرفتگی سال 50 هجری
در کتاب مروج الذهب / جلد دوم / ص 29 (در بخش مربوط به ذکر دوران معاویه بن ابی سفیان به طور خلاصه در یک پاراگراف اتفاقات سال 50 هجری را بر می‌شمرد. که مهمترینش خورشیدگرفتگی است!
اطلاعات کتاب مروج الذهب در این مورد هم کمی اشتباه دارد. دقیقا یک سال! خورشیدگرفتگی که از مکه قابل رویت باشد 7-12-671 میلادی معادل 29 ذی‌القعده سال 51 اتفاق می‌افتد. در واقع این اتفاق مربوط به سال 51 هجری قمری است اما مسعودی در مروج الذهب جزو اتفاقات سال 50 آورده است. وی در مورد زمانِ دقیق خورشیدگرفتگی فقط اشاره کرده که گرفت در ماهِ حج اتفاق افتاده است و از آنجایی که (ماه‌هاى حج: ماه‌های به جا آوردن اعمال حج هستند. این ماه‌ها عبارتند از شوال، ذی‌القعده و ذی‌الحجه.) بنابراین در مورد محل گرفت و زمان ماهانه گرفت درست نوشته است. اما در مورد سال مورد اشاره یک سال اشتباه دارد.
تاریخ هجری شمسی این گرفت یکشنبه 19 آذر سال 50 شمسی است.
نتیجه:
تا اینجا مشاهده کردید که از بین تاریخ 5 مورد خورشید/ماه گرفتگی تقریبا تمامی موارد ذکر شده در کتاب‌ها با آنچه نرم‌افزار نشان می‌دهد هماهنگی کامل وجود دارد. طبری سنگ‌تمام گذاشته در کتاب خود روز، ماه، سال و گاه حتا چندشنبه بودن خورشیدگرفتگی را ذکر کرده که از قضا تمامی موارد آن کاملا صحیح بودند. اما مسعودی در مروج الذهب از میان 2 موردی که نامبرده در هر دو بی‌دقتی کرده است.
عدد تاریخ ذکر شده‌ی سیرنویسان کبیسه‌گیری شده است؟ یا نه؟
نکته اینجاست که در دوران پیش از اسلام رسم بر این بود که هر دو یا سه سال یک ماه رو نَسی اعلام می‌کردند و آن ماه را دو بار محاسبه کرده، بدین ترتیب کبیسه‌گیری انجام می‌شد و در دراز مدت ماه‌های قمری در جای خود در فصول ثابت می‌ماندند. یعنی بالفرض 2 ماه محرم پی‌درپی اتفاق می‌افتد.
این موضوع در کتاب التفهیم لاوائل صناعه التنجیم نوشته ابوریحان بیرونی مفصل توضیح داده شده است. ص 224
ابوریحان بیرونی علاوه بر آن کتاب در آثارالباقیه هم می‌گوید که رسم کبیسه کردن را اعراب 200 سال پیش از اسلام از یهود گرفت و اینکار انجام می‌شد تا سال 9 هجری که پیمبر آن را باطل کرد.
نکته اینجاست که تاریخ قمری که امروزه استفاده می‌شود و ترتیب ماه‌های آن ثابت نیست از بعد از ابطال پیمبر رایج شد و بعدها در سال 17 هجری سال هجرت نیز به عنوان سال مبدأ تاریخ انتخاب شد. در واقع در سال 17 هجری در زمان عمر بن خطاب ترتیب ماه‌های قمری تغییر و جابجایی نداشت و فقط سالِ مبدأ، سال هجرت در نظر گرفته شد. (ترتیب ماه‌ها بدون کبیسه‌گیری، طبق نظر قبلی پیمبر ادامه پیدا کرد.)
بنابراین اعداد تاریخی که سیره‌نویسان درج کرده‌اند بر اساس رسم و قانونی بوده که حدود 200 سال از تثیبتش می‌گذشت. چراکه اولین کتاب‌های سیره حداقل 200 تا 300 سال بعد از هجرت (و مرگ پیمبر) نوشته شده‌اند.
برای راستی‌آزمایی اعداد تاریخی درج شده در کتب سیره صدر اسلام از کتاب 16 جلدی تاریخ طبری نوشته محمدبن جریر طبری (نوشته 303 هجری قمری) و کتاب مُروج الذهب نوشته مسعودی (نوشته 332 هجری قمری) استفاده شده است.
برگردیم به سوال اول: تاریخ دقیق عاشورا کی است؟
با توجه به اینکه در تاریخ قمری عاشورا یعنی روز 10 از ماه محرم سال 61 هیچگونه اختلافی در بین سیره‌نویسان و تاریخ‌نویسان وجود ندارد، کار ساده است. با پس و پیش کردن روز و ماه و سال میلادی، اطلاعات بقیه تقویم‌ها و تاریخ‌ها مطابق با 10 محرم سال 61 در گوشه سمت راست/پایین نرم افزار مشخص می‌شود.
10 محرم 61 هجری قمری
21 مهر 59 هجری شمسی
10 اکتبر 680 میلادی
